İBRAHİM TIĞ
Bir süredir okuyucularımız için Cumhuriyet Gazetesi arşivini tarıyorum. Meramım bu kadar köklü geçmişi olan gazetede “Devrek” ile ilgili hangi haberler yer almış, geçmişte neler yaşanmış sizlerle paylaşmak istedim.
1930’lu yılların ortalarında gazetede yer alan bazı ilanlar da dikkatimi çekti. Örneğin, Devrek Şarbaylığından, İzmir, Samsun, Manisa, Bursa Şarbaylıklarından, Edirne, Ankara, Antalya İlbaylığından, Çorlu, İçel İlçebaylığından ve Keşan "Urayığından, Bartın Urbaylığından gibi.
Şarbay, ilçebay, ilbay, urbay Türkçe sözcükler. Bu sözcüklerin kullanımı 1 Kasım 1928 Harf Devrimiyle, dilimiz, Arapça-Farsça etkisinden kurtarılıyor, Türkçeleşiyor, özleşiyor, demektir.
Peki, ne anlama geliyor bu sözcükler?
Şarbaylık: Belediye başkanı karşılığında kullanılmış. Şar: Şehir demek. Şarbay ise şehrin bayı.
İlçebaylık: Kaymakamlık
İlbaylık: Valilik
Uray-Urbay: Belediye- Belediye Başkanı
Cumhuriyet gazetesi arşivinde yer alan haberlere göre, Devrek 1939 yılında fakir bir ilçe olarak anlatılan Devrek, aradan geçen 32 yıl sonra da Türkiye’de nüfus oranına göre, en çok banka şubesi olan ilçesi olarak gösteriliyor.
Çaycuma 1944 yılına kadar Devrek’e bağlı bir nahiye idi. Bu nedenle gazetenin arşivinde hep yol yapım ve demiryolu ihale ilanları yer alıyor. Yenice ve Tefen de arşivlerde Devrek’e bağlı köy olarak yer alıyor.
Elbette arşivde Devrek’le ilgili irili-ufaklı çok haber yer alıyor. Ama ben bunlardan dikkati çekenleri alıyorum buraya.
İyi okumalar dileklerimle.
**
YENİCE NAHİYE MÜDÜRÜNÜ VURDULAR
(Server Bedii)- Zonguldak gazetesinde okundu. Devrek kazasının Yenice nahiye müdürü Talât Beyi bir kahvede Mürsel isimli biri bıçakla vurarak öldürmüştür.
Devrek kaymakamı ve müddeiumumisi müdürün vurulduğu yere giderek tahkikata başlamışlardır. Mürsel'in müdürü ne için vurduğu henüz anlaşılamamıştır.
Cumhuriyet, 27.9.1932
BİR NAHİYE MÜDÜRÜ KATLEDİLDİ
Devrek nahiyesine bir buçuk ay evvel tayin edilen nahiye müdürü Talât Bey, Mürsel isminde 19 yaşlarında bir kahveci kalfası tarafından bıçakla öldürülmüştür.
Cumhuriyet, 1 Ekim 1932
ZONGULDAKTA SON YAĞMURLARIN ZARARLARI
Son yağmurlar dolayısile şehri sel basmıştır. İnsan zayiatı yoktur. 5 köprü, 300 ton kömürü seller götürmüş, şosenin 300 küsur metrelik kısmı bozulmuştur. Yollarda, şimendifer boyunda, mahsulâtta zarar fazladır. Devreğin Tefen köyünde karakolu ve mektep binasının yarsını seller götürmüştür. Ereğlinin Taşviran nahiyesi köylerinde 400 dönüm kadar mahsul harap olmuştur. Devrek’te bir köyde mektep kısmen yıkılmış, hayvan zayiatı olmuş, şimendifer hattı sellerin tahribine uğramıştır. Devrek Çaycuma köprüsünün istasyon tarafındaki kısmı yıkılmıştır.
Cumhuriyet, 15 Temmuz 1933
DEVREKTE MAARİF
Bu fakir kazanın 33 ilkmektebi var
Devrek (Hususi) — Devrek Anadolunun bakılmaya en ziyade muhtaç kalabalarından biridir. İktisadi buhran bu kasabada oldukça büyük tahribat yapmıştır. Şehir gayrimuntazam bir manzara göstermektedir. Belediye şehre su getirmek ve elektrik tesisatı yaptırmak için çok çalışmaktadır. Fakat belli başlı bir ihraç maddesi olmıyan bu beldenin halkının ekseriyeti gibi belediyesi de fakirdir. Bir Türk sermayeder grubu Devrek Belediyesine müracaat ederek elektrik tesisatı yapmayı teklif etmiştir. Bu mesele ehemmiyetle tetkik edilmektedir.
Fakat Devrek’in maarif işleri çok iyidir. Kaza dahilinde 33 ilkmektep mevcuttur. Devrek’te halkın okumaya karşı büyük bir merakı vardır.
Rüştü Bekir
Cumhuriyet, 9 Ekim 1934
DEVREKTE YAPILACAK AT YARIŞLARI
Devrek (Hususî) Kazamız Kızılay Cemiyetinin tertib ettiği at yarışlarile pehlivan güreşlerinin mükemmeliyeti için çalışılmaktadır. Mayısın ikisine tesadüf eden pazar günü yapılacak olan at yarışları tay, halk ve tahammül koşusu olmak üzere üç kısma ayrılmış ve muhtelif mükâfatlar vaat edilmiştir.
Güreşler yağlı olacaktır. Ayak, orta, başaltı ve baş olarak dörde ayrılan bu müsabakaları kazananlara da nakdî mükâfat verilecektir.
Cumhuriyet, 31.3.1937
-Sürecek-
