İbrahim Tığ
-Ayışam (A Işam) makası çekmeye goygo!
“Koy” fiili Devrek ağzında “go”ya dönüşmüştür.
-çözego
-durago
-gidego
-gelego
-bakago
-yapago
-saklaygo, örneklerinde olduğu gibi.
Ancak, yukarıdaki cümledeki “goygo” sözcüğü ise; vakti geldiğinde kullanmak üzere bir yere koyma, saklama gibi özel bir anlam taşıyor.
Yukarıdaki örneklere “koy” fiilini eklediğimizde;
-gidekoy
-gelekoy
-çözekoy olurken; “goygo” fiiline; “koykoy” dememiz mümkün olmadığı gibi, “saklama” anlamını da kazanması mümkün değildir.
Bu örnekler bazı ağızlarda; -durmak, fiili işleviyle kullanılmaktadır:
-geledur
-yapadur
-duradur, gibi.
Kanımca, “goygo” fiilindeki birinci ”goy”un bugüne ulaşmayan bir fiil olduğunu düşünüyorum. Bunun yanında, birleşik fiil olarak kalıplaşmış ya da söyleniş farklılığı kazanmış olabilir.
Zonguldak ağzının en belirgin özelliği kalın “k” sesinin “g”ye dönüşmesi ve kelime sonundaki “r” sesi genellikle düşer.
-sen gide koy-sen gide go!
-bir yolcuk öpsem yarim- bi yolcuk öpsem yarim, gibi.
Bilindiği gibi,
Devrek ağzında:-anan, baban denirken, Çaycuma ağzında ise: -anay, babay şeklinde söylenir.
Kelimenin “n” sesiyle bitmesi Oğuz-Türkmen, ‘y’ sesiyle bitmesi de Kıpçak dilinin en büyük özelliğidir.
*
DEVREK AĞZINDA: -Nen, -Nan ekleri
Devrek ağzında şahıs ve yönelme zamirleri önemli bir yer tutar. Bu ekler, “ben ile, benle, onla, onunla, şunla vb… anlamlarını içerir. Bu yüzden Türkçemizde özel bir yere sahiptir Devrek ağzı…
Örneğin:
-Dün akşam bennen mi yattın?
-Bunnan olacak iş değil o!
-Onnan bi adım atmam ben!
-Bennen gelmen mümkün değil
-Sennen yola çıkılmaz!
Bunna-Bunlar
Şunna-Şunlar
Onna-Onlar
-Bunna şunnanan bir olup da onnarın toğuğuna gış dedi.
Hamiş:
17.yüzyılda yaşayan büyük halk ozanı Karacaoğlan ise ‘koşması’nda ‘ile’ yerine ‘ilen’ edatını kullanıyor.
“Eğer benim ilen gitmek dilersen
Eğlen güzel yaz olsun da gidelim
Bizim iller kıraçlıdır aşılmaz
Yollar çamur kurusun da gidelim”
*
Balık, Eski Türkçe’de “şehir” anlamındadır. “Hisar”, “esir” e dönüşmüş ve bugün Balıkesir halini almıştır.