İbrahim Tığ
“Köyde Kitap Yetişir mi?” gazeteci-yazar A. Uzay Karslı’nın ilk kitabı. Zeynes Yayınları arasından çıkan bu kitap 304 sayfa.
Kitabı okuyup bitirdikten sonra edebiyatımızda anı-anlatı türünde değerlendirilmesi gerektiğine inandığım “Köyde Kitap Yetişir mi?” de, yazar yaşadığı bir döneme, çocukluk ve gençlik ekseninde ışık tutuyor.
Bilindiği gibi “anı” türündeki eserler dünya edebiyatında XV. yüzyıldan sonra, Türk edebiyatında da Tanzimat döneminde artmıştır.
Anı da günlük gibi bir kişinin başından geçen gerçek yaşantılardan kaynaklanan yazı türüdür. İşte A. Uzay Karslı’nın “Köyde Kitap Yetişir mi?” kitabı da bu türe en güzel örnektir. Yazar da yaşadığı veya karşılaştığı olaylar ile tanıdığı kişileri, gördüklerine ve bilgisine dayanarak yalın ve sade bir anlatımla sunuyor okuyucuya.
Onun anı ve anlatılarında, çocukluk ve gençlik dönemlerinin, kendisinde bıraktığı izlere tanık oluruz. Dallas Eyüp, Cırcır Haydar, Hacı Kasım, Çavuş Dayı gibi insanlar günlük yaşamımızın birer parçasıdır elbette. Kitabı okurken, yazarın geçirdiği çocukluk ve gençlik dönemlerinde ben biraz da kendi çocukluk ve gençliğimi buldum. Charles Dikens, Fakir Baykurt, Ahmet Taner Kışlalı, Mithat Cemal Kuntay ve Ömer Seyfettin gibi usta kalemlerin de yazarda önemli izleği vardır. olaylar, Trabzon, Ankara ve diğer şehirlerde geçen yaşamlarına dair de önemli bilgiler sunan Karslı, Atatürk ilke ve devrimleri konusunda da titiz ve duyarlı bir yapı sergiliyor eserinde.
A. Uzay Karslı’nın kitaba da adını veren “Köyde Kitap Yetişir mi?” başlıklı anısından bir bölüm:
“Tabii o da şaşkındı ama kadın ciddi olarak “Oğlum, bunlar bizim köyde yetişir mi?” diye soruyordu.
Genç delikanlı bu kadının samimi olarak hayatında hiç kitap görmemiş bir kadın olduğunu anlayınca ‘Yok, teyze! Bunlar kitap. Sizin köyde yetişmez. Yenmez, okunurlar.’ deyince kadın sokaktaki kitapların yanından uzaklaşıp yürümeye başladı Genç delikanlı müşterileriyle ilgilenmeye devam ederken o ise uzaklaşan kadının arkasından öylece bakakalmıştı. Sadece bakakalmamış, o süre zarfında beyninde adeta şimşekler çakmıştı.
Hayatında hiç kitap görmemiş biri olabilir miydi? Başı bağlı olan bu kadın mutlaka Müslümandı. Müslümanların kutsal kitabı Kur'an- ı Kerim’i de bir kere bile görmemiş miydi? Zannımca Kur'an'ın ilk ayeti olan Oku ayetinden haberi bile yoktu. O an Köy Enstitülerini düşünüp o okullardan mezun olan ve birbirinden güzel kitaplar yazan yazarları hatırladı ve neden kapatıldıklarını daha iyi anladı.
Yıllar sonra köydeki ilkokulların bile kapatılıp Taşımalı adı altındaki eğitim sistemine niye geçildiğini de düşündü. Kitabı köyde yetiştirilecek bir mahsul olarak gören bu kadının, bu konuda zerre kadar suçu yoktu. Ama onu böyle cahil bırakan zihniyetin bence ne bu dünyada ne de öbür dünyada yatacak yeri olmamalıdır.” (s.156)
İşte kitabın en can alıcı noktası burası!... Okutulmayan kız çocukları, kadınlarımız… Oysa kız çocukları, kadınlarımız toplumun güvencesidir.
Büyük usta Tevfik Fikret “Kız çocuklarını okutmayan toplumlar, erkek çocuklarını bedbaht etmiş olurlar” derken, bu durum kadınlara zarar verse de aynı zamanda erkeklere de zarar verdiğini vurgulamıştır. Haksız mı?
Peki, suç kitabı köyde yetiştirilecek bir mahsul olarak gören bu kadında mı yoksa kadını ötekileştiren, kul, köle yapan zihniyette mi?
Kitap beni çocukluğuma, ilk gençlik yıllarıma götürürken oynadığımız oyunların benzerlik göstermesi, yaramazlıklar, oyun aşkı, maç keyfi olguları da çocukluk her yerde çocukluk, dedirtiyor.
A. Uzay Karslı bu kitabında ortaya koyduğu anı-anlatılarıyla, tanık olduğu olayları, kişileri ve dönemleri kendi bakış açısıyla ve kendi eğilimleri doğrultusunda ustalıkla veriyor. Bu da kitabı olumlanan bir tutum içine sokuyor. Kendisini kutluyor, başarılarının devamını diliyorum.
Kitabı okumanızı salık veriyorum.
