Talip Apaydın’ın Kurtuluş Savaşı’nı anlatan üç romanından ilkidir Toz Duman İçinde.
Toz Duman İçinde’yle neyi mi simgeliyor Apaydın?. Yolsulluk, hastalık… Mültezim(*), tahsildar, jandarma zulmü… Aşar, ev ve hayvan vergisi… “Şalvarı şaltak Osmanlı / Eğeri kaltak Osmanlı/ Ekende yok biçende yok/ yiyende ortak Osmanlı” söylemiyle doğrulanan gerçek…
İmam Ziver, Kadir Ağa, Ak Osman, Hacı Nuri kimliğinde simgeleşen cehalet ve din ticareti… Dahası işgal edilen İstanbul ve İzmir…
Peki çare?. Hocanın duası, Tacim Dede’ye adak, kurşun dökme… Ağaya eğilen baş, memura jandarmaya açılan sofra… Bu koşullarda birbirini şikayet, yaltaklanma, ikiyüzlülük…
Romanın kahramanı Molla Mahmut, Uşak’ın bir köyünden. Çanakkale Savaşı gazisi… Bir direniş simgesi, acıyla sınanmış… İsyan fırtınası…
Molla Mahmut’un şu sözlerini hatırlatayım:
“Nasıl adam bu başımızdakiler? Hiç mi onurları yok? Ulen şu yerde sürünen tarla faresi bile yuvasına giren yılanla boğuşur. Onu dışarıya atmaya çalışır. Geldi ne yapalım, birlikte otururuz demez.”
Talip Apaydın’ın bu romanının devamı olan Vatan Dediler ve Köylüler romanlarını da okumanızı salık veririm.
(*) Mültezim: Devlet adına vergi toplamaya yetkili kişi.
**
70 yıllık ömrüne 40 yayınlanmış eser sığdıran Fakir Baykurt, toplumcu-gerçekçi romancılarımızın başatlarından biridir. Onun roman dünyasında köy gerçekliği, yaşamı, köylü bilinci, köy sorunları vb. konular ele alınmıştır. Köy kavramı dışında Baykurt'un bir diğer ele aldığı kavram ise ‘göç’tür.
Yılanların Öcü, Baykurt’un en tanınmış romanıdır. Bu romanın yazımı yazarın hayatı ve yaşadığı sorunlar açısından sancılı bir dönemin meyvesidir.
Yayınlandığı dönemde bütün dikkatleri üzerine çeken Yılanların Öcü gibi, başta Yaşar Kemal’in İnce Memed olmak üzere, köyü, köylüyü ve köy gerçeğini anlatan, Mahmut Makal’ın da Bizim Köy romanını da unutmamak gerekir.
Vedat Günyol aracılığıyla tanıştığı Peride Celal, kır toprağının genç ve gayretli öğretmen yazarı Fakir Baykurt’a kendisine öykülerinden ötesinde daha geniş kapsamlı edebi ürünler beklediklerini ifade etmiştir. Şiirle başladığı şiir hayatına zamanla günlük sorunlara ilişkin yazılar ve öykülerle devam eden Baykurt, Peride Celal’in önerisi üzerine daha büyük düşünmeye başlamış, öykülerine dar gelen kişiler, olaylar, zaman, mekan için romanı da göz önüne almıştır.
Ben bu güzel insanla 1997 yılında Duisburg da konuk olduğum evinde tanıştım. Ondan öncede mektuplaşmalarımız olmuştu kendisiyle. Duisburg’u kucaklayan evinin balkonunda otururken, “Rüştü Onur’un hemşerisi, İbrahim Tığ seni seviyorum, eserlerinde iyiden iyiye yol alıyorsun.” deyişi hala kulaklarımda.
**
Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun kuşaklararası çatışmayı işlediği önemli romanıdır Kiralık Konak. 3 kuşağın bir arada konu edindiği romanda; Naim Efendi, eski bir Osmanlı beyefendisidir. Geleneksel değerlere bağlı dürüst bir insandır. Damadı Servet Bey ise orta kuşağı simgeliyor. Alafranga bir yaşam tarzını benimseyen Servet Bey, savaş yıllarında yaşanan olumsuzluklardan etkilenmiş dejenere bir tip. Servet Bey'in kızı Seniha ese Batıya fazla düşkün, bütün insanları alaycı bir tavırla karşılar ve alaycı bir kişiliğe sahiptir. Her istediği yapılmasına rağmen hayatından sıkılır ve devamlı Avrupa’ya kaçmak ister. Frenklerin asır sonu diye niteledikleri, geçmiş ve şimdiyle bağlarını kopararak geleceğin akımlarına bağlanan Seniha, içi de dışı gibi durmaksızın değişen, okuduğu yabancı dergilerde, tiyatro oyunlarında, romanlarda tanıdığı tipleri hayata geçirmeye uğraşan genç bir kızdır.
Kiralık Konak'ta bu üç kuşağın kendi aralarındaki çekişme ve mücadeleleri Naim Efendi'nin eski konağıyla bütünleştirerek mükemmel bir biçimde okuyucuya aktarılmış.
**
Ne zaman dindar bir insanla konuşsam, ellerimi yıkayasım geliyor.
Friedrich Nietzsche
