MECLİS-İ MEBUSAN’DAN, TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NE
GEÇMİŞTEN (OSMANLIDAN), GÜNÜMÜZE (CUMHURİYET’E)
Meclis-i Mebusan, Osmanlı İmparatorluğu'nda, 23 Aralık 1876 tarihli Anayasa'ya (Kanuni Esasi) göre kurulmuş ve I. Meşrutiyet ve II. Meşrutiyet dönemlerinde görev yapmış yasama organıdır.
Seçilmiş parlamenterlerden oluşmakta ve padişah tarafından atanan (daha az sayıdaki) üst kamara üyelerinin oluşturduğu Soylular Meclisi (Ayan Meclisi) ile birlikte, Genel Parlamentoyu (Meclis-i Umumî) oluşturmaktaydı.
DEMOKRASİ KÜLTÜRÜMÜZDE KESİNTİYE UĞRATILAN
34 YILLIK UTANÇ TABLOSU
1878-1908 KESİNTİSİ
Osmanlı İmparatorluğu ilk kez 1876’da !. Meşrutiyetle Anayasa ve Parlemento ile tanışmıştır. Anayasa padişahın yetkilerini kısıtlamakla birlikte padişah yine de üstün yetkilere sahiptir, meclisi feshetme yetkisi vardır.
İlk meclis 19 Mart 1877’de açılmış , 24 Nisan 1877’de Rusya Osmanlı İmparatorluğuna savaş ilan etmiştir. ( 93 harbi ) Ordularımız Doğu Anadolu ve Rumeli’de yenilmiş. Rus ordusu Ayastefonos’a (Yeşilköy ) kadar gelmiştir. Ayestafonas Antlaşmasının hazırlıkları yapılmaktadır. Bu sırada Meclis-i Vukela (bakanlar kurulu) Padişah’a Rusya ile yapılan antlaşmanın, mecliste görüşülmesini ve meclis denetiminden kaçırmak için, meclisi kapatmasını önermiştir. Abdülhamit 13 Şubat 1878’de Meclis’i kapatmıştır. Böylece bakanlar kurulu, meclis denetiminden kurtulmuş oldu.
Meclis kapalıyken İmparatorluk çok büyük topraklar kaybetmiştir.
Murat Bardakçı, Abdülhamid’in 33 yıllık saltanat döneminde Osmanlı’nın, Tunus, Mısır, Kıbrıs, Sırbıstan, Karadağ ve Romanya olmak üzere 1 milyon 592 bin 806 kilometre kare toprak kaybettiğini söyledi. Bardakçı, Sultan Abdülhamid’in döneminde kaybedilen toprakların, bugünkü Türkiye’nin iki katı olduğunu da ifade etti. Ayrıca, Kıbrıs İngiltere’ye üs olarak verildi.
İçeride Abdülhamit’in baskıcı yönetimi, ekonomik krizler, Duyun-u Umumiye’nin kurulması*, Ermeni isyanları, Başkanlardaki bağımsızlık hareketleri, 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı gibi acı olaylar hep Meclisin kapalı olduğu döneme rastlamaktadır.
* Düyun-u Umumiye Osmanlı dış borçlarının ve bunu idâre eden birimin adı.
Toplumsal baskı sonucunda 23 Temmuz 1908’de ll. Meşrutiyet ilan edilmiş, Anayasa tekrar yürürlüğe konulmuş ve Meclis yeniden açılmıştır.
Ağustos-Kasım 1914 Kesintisi
Osmanlı İmparatorluğu yaklaşan l. Dünya Savaşı’nda öncelikle İtilaf Devletleri’ne (İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan) başvurmuş bu devletlerin Osmanlı ile ittifaka yanaşmamaları üzerine iktidardaki İttahat Terakki Partisi Almanya ile gizli bir ittifak antlaşması imzalamıştır. Aynı gün Meclis kapatılmıştır. İmparatorluğun sonunu getirecek bu antlaşma Enver Paşa ve birkaç kişi dışında kimsenin haberi yoktur.
İki Alman gemisinin Enver Paşa’nın izniyle Çanakkale Boğazını geçerek Karadeniz’e çıkarak, Rus limanlarını bombalaması tarafsız Olan Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşına girmesine neden oldu.Meclis’in kapalı olması bu olumsuzlukların yaşanmasına neden oldu. Meclşis Kasım 1914’te seçim yapılmak üzere yeniden açıldı.
21 Aralık 1918-12 Ocak 1920 Kesintisi
Osmanlı İmparatorluüu’nun Birici Dünya Savaşı’nda yenilmesi, ardından 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmasından sonra Sultan Reşat 21 Aralık 1918’de Meclisi fesh etmiştir.Son Osmanlı Meclisi Mustafa Kemal ve Ulusal Kurtuluş Hareketinin baskısıyla 12 Ocak 1922’de açılmıştır.
Meclisın kapalı olduğu dönem tarihimizin en acıklı olayları ile doludur. Yurdumuz Emperyalist devletler tarafından işgal edilmiş, yurdumuzda isyanlar çıkartılıp Anadolu yangın yerine dönmüştür.
12 Ocak 1922’de açılan Osmanlı Meclisi 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgali üzerine Padişah tarafından feshedilmiştir.
Padişah ve hükümetleri tarihimizin en aşağılayıcı antlaşması olan Sevr’i Meclis denetimi olmaksızın kabul etmişlerdir.
Mustafa Kemal ve arkadaşları tarafından, Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı yönetecek olan TBMM ve yeni hükümet 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da kuruldu.
CUMHURİYET DÖNEMİ
27 Mayıs 1960-26 Ekim 1961 Kesintisi
27 Mayıs 1960 tarihine kadar kesintisiz çalışan Meclis, bu tarihte askeri darbe ile kapatılmıştır. Yönetimi Milli Birlik Komitesi devralmıştır. Yapılan seçimlerden sonra, yeni Meclis 26 Ekim 1961’de göreve başlamıştır.
Cunta tarafından 17 Eylül 1961 tarihinde Başbakan Adnan Menderes ve arkadaşları idam edildi.
12 Eylül 1980-24 Kasım 1983 Kesintisi
12 Eylül döneminde demokrasi askıya alınmış, ülke her hangi bir denetime tabi tutulmadan yönetilmiştir.
15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi
1980…., Türkiye Cumhuriyeti Şehler, Dervişler, müritler mensuplar ülkesi olma yolunda, devrimlerden dönüş sürecinin sancılarını yaşıyor…
Geçtiğimiz yüzyılın başında, İngiliz işbirlikçisi Derviş Vahdeti, Sait Molla, Dürrizade Abdullah, İskilipli Atıf gibi gericilerin tasfiyesi üzerine Cumhuriyet kurulmuştu.
Türkiye Cumhuriyeti laik, demokratik bir hukuk devleti olma yolunda yapılan devrimlerle ilerliyordu.
Yıllar yılı kovaladı.
Bir Cumhuriyet düşmanı, Fethullah Gülen, Amerikan Emperyalizmi ver yerli işbirlikçilerin desteği ile sahnedeki yerini aldı.
SONUÇ OLARAK
Osmanlı İmparatorluğu’ndan, Cumhuriyet’e 141 yıllık Meclis deneyimimizin 34 yılında Meclis çalıştırılmayarak, demokrasi askıya alınmıştır. Kesintiye uğratılan bu 34 yılda demokrasimiz açısından çok acı olaylar yaşanmıştır.
Kaynak: C. Dumanlı
